Boeken onder druk – Censuur en pers-onvrijheid in Nederland sinds de boekdrukkunst

Marita Mathijsen (red.), met bijdragen van Herman Pleij, Olga van Marion, Inger Leemans, Lisa Kuitert, Boudien de Vries, Cecile van Eijden-Andriessen, Hans Renders en Klaus Beekman
Boeken onder druk
Censuur en pers-onvrijheid in Nederland sinds de boekdrukkunst

Amsterdam University Press (AUP), mei 2011

paperback, 207 pagina’s, 24 x 16 cm
ISBN 9789089643063, verkoopprijs € 27,50

te koop bij bol.com

In Nederland is maar in twee periodes sprake geweest van echte nationale overheidscensuur, in de Franse tijd van 1810-1813 en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar dat wil niet zeggen dat elk geschrift gedrukt kon worden. Vanaf de uitvinding van de boekdrukkunst werd er controle uitgeoefend op de verspreiding van gedachtegoed dat gevaarlijk geacht werd voor de zeden, de godsdienst of de politiek. Er zijn door de eeuwen heen voortdurend gevallen van verboden boeken. Maar er is nog geen enkele studie waarin die ontwikkeling in Nederland over een langere periode bekeken wordt.

In Boeken onder druk wordt chronologisch per tijdvak aan de hand van een paar opvallende processen of verboden de stand van de censuur bekeken. De term is breed opgevat. Alles valt eronder wat met verboden op, processen tegen of het tegenwerken van openbaarmaking via druk te maken heeft. Ook zelfcensuur ter bescherming van de eigen positie kan hieronder vallen.

In de bijdragen wordt een beeld geschetst van een overheid die dan weer eens onberekenbaar is, dan weer scherp, dan weer wankelmoedig. Dat gebrek aan voorspelbaarheid leidde ook tot eigen controlediensten bij de katholieken (IDIL), en een zelfstandig moralistisch aanschafbeleid van openbare bibliotheken.

Marita Mathijsen is emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en columnist bij NRC Handelsblad.

Meer boeken van Marita Mathijsen bij bol.com