‘De Atlas der Neederlanden’ – restauratieproject en omvangrijke facsimile-uitgave in 10 delen

atlasderneederlanden-2 drs. J.W.H. Werner (inl.)
Atlas der Neederlanden
delen I t/m IX & deel X

Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior, oktober 2013

gebonden in 10 delen
ISBN 9789074861359, verkoopprijs € 6.995,- per set

[intekenformulier]

De Atlas der Neederlanden – met dubbel e – is waarschijnlijk de grootste en meest complete atlas van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden die ooit werd samengesteld in de gehele geschiedenis van de Lage Landen tot 1815.

atlasderneederlanden-1

Deze particuliere verzamelaarsatlas, bestaande uit negen zware, in leer gebonden foliobanden met in totaal 619 gedrukte en handgetekende kaartbladen is in bezit van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Hoe ze ooit in het bezit van de Universiteit van Amsterdam zijn gekomen is niet bekend.

Om deze uitzonderlijke collectie kaarten in stand te houden en beter toegankelijk te maken voor verder onderzoek is in 2010 begonnen met de algehele restauratie en digitalisering van de Atlas der Neederlanden, een ingrijpend en gecompliceerd proces dat eind 2012 volgens plan is afgerond. Dit maakt het nu ook voor het eerst mogelijk dit bijzondere particuliere verzamelwerk te publiceren in facsimile, in een gezamenlijke uitgave van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam en Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior.

De verschijning daarvan is voorzien voor oktober/november in het nationale jubileumjaar 2013, wanneer de gerestaureerde Atlas der Neederlanden het middelpunt zal vormen van een grote tentoonstelling.

Atlas der Neederlanden in facsimile

atlasderneederlanden-3De publicatie van de Atlas der Neederlanden in facsimile zal een zeer beperkte, exclusieve oplage hebben van 125 exemplaren (van elk tien delen), waarvan niet meer dan 100 voor publieke verkoop beschikbaar zullen zijn. Deze editie zal bovendien een eenmalige uitgave betreffen, waarbij alle afzonderlijke atlassen een eigen, uniek nummer krijgen.

Op basis van de beperkte oplage, het vele professionele handwerk en de toepassing van kostbare authentieke materialen kwam men tot een verkoopprijs van € 6.995,- per set (van tien delen), inclusief bezorgkosten binnen Nederland en België. In april 2012 was het aantal intekenaars voldoende om het kostbare project definitief door te laten gaan.


De luxe facsimile-uitgave van de Atlas der Neederlanden bestaat uit negen delen met kaartmateriaal en een tiende deel, waarin Jan Werner, conservator Kaarten & Atlassen van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam de achtergronden en samenstelling van de 9‑delige atlas uiteenzet.

Techniek

Het onderstaande citaat uit het weblog (post 9 maart 2013) geeft een indruk van de vele technische problemen die een rol spelen bij het vervaardigen van een hoogwaardige facsimile-uitgave. In dit geval de samenstelling van het speciale papier waarop gedrukt gaat worden.

De facsimile van de Atlas wordt op speciaal daarvoor gemaakt papier gedrukt. Maar wat voor soort papier moet dat worden? De kaarten zijn in verschillende perioden vervaardigd, in de regel koperdruk, op papier uit de 16e, 17e, 18e en vroeg 19e eeuw. De koperen platen waarmee ze zijn gedrukt, zijn allang verdwenen.

Er moet dus geprobeerd worden om met moderne offset druktechnieken het effect van oud-Hollands drukwerk te bereiken. De keuze van het papier is cruciaal. Zwaarte, dikte, vochtgehalte zijn belangrijke factoren, evenals het te bedrdukken oppervlak: als het papier te glad is, zal de afdruk er ‘te nieuw’ uitzien. Als het papier een wat ruwer oppervlak heeft, oogt het ouder en authentieker, maar zakt met name de zwarte inkt erin en wordt wat valer. Meer druk uitoefenen tijdens het drukken maakt het zwart dan wel zwarter, maar de rest van het oppervlak wordt daardoor juist een beetje groezelig. Kortvezelig papier geeft mooier resultaat, maar het breekt gemakkelijker bij het vouwen – en er zullen straks veel kaarten worden gevouwen. Ga er maar aanstaan…

 

Jan Werner bladert door de Atlas der Neederlanden (picturaimaginis, upload 25 mei 2012)

 

Papieren pracht uit de Amsterdamse Gouden Eeuw

Garrelt Verhoeven (red.)
Papieren pracht uit de Amsterdamse Gouden Eeuw
Geschenken van het Dr. Th.J. Steenbergen Fonds

Amsterdam University Press (AUP), juni 2011

paperback, 288 pagina’s, 28 x 24 cm
ISBN 9789056296582, verkoopprijs € 39,50

bestel

‘Papieren pracht uit de Amsterdamse Gouden Eeuw’ biedt een overzicht van de schatten die dankzij het Dr. Th.J. Steenbergen Fonds verworven of gerestaureerd konden worden. Het boek markeert de overgang van dit fonds naar een nieuwe vorm van mecenaat.

Amsterdam, in de late middeleeuwen nog een onbeduidend stadje, groeide in de zeventiende eeuw uit tot een metropool. De macht, welvaart en kunstzin van Amsterdam konden wedijveren met die van Londen en Venetië. De Nederlandse Gouden Eeuw is vooral de Gouden Eeuw van Amsterdam. Het ˜wonder van Amsterdam” vertoont zich in grachtenhuizen en schilderijen, maar evenzeer in boeken. De stad had dan ook de grootste boekproductie ter wereld. De mooiste en omvangrijkste verzameling van Amsterdamse boeken uit de Gouden Eeuw bevindt zich nu bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.

Deze verzameling wordt regelmatig uitgebreid. De Bijzondere Collecties krijgen daarbij steun van het Dr. Th.J. Steenbergen Fonds. Dit fonds bekostigt de aanschaf en restauratie van boeken, kaarten en handschriften ter versterking van de Gouden Eeuw-verzameling.

Garrelt Verhoeven is hoofdconservator Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam