Arnon Grunberg e.a. – Pornografie in de Nederlandse literatuur

Arnon Grunberg e.a.
Pornografie in de Nederlandse literatuur

redactie: Joost van Driel en Rick Honings

Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, september 2012

paperback, 288 pagina’s, 21 x 13 cm
ISBN 9789038895307, verkoopprijs € 24,95

bestel

Pornografie lijkt (even?) mainstream geworden met de indrukwekkende verkoopcijfers van de Fifty Shades trilogie. Literaire kwaliteiten spelen nauwelijks of geen rol bij deze hot stories.

Lange tijd verkeerden pornografische en erotische teksten in de taboesfeer. Veel teksten zijn vernietigd of onbekend gebleven. Voor de literatuur- en cultuurgeschiedenis bieden zij echter een schat aan informatie.

In Pornografie in de literatuur buigen hedendaagse letterkundigen en schrijvers zich over de pornografische traditie in Nederland en Vlaanderen. Zij gaan in op de literaire functie van pornografie, maar ook op haar filosofische en sociologische achtergrond. Zo verhaalt Herman Pleij over de noodzaak van vuilschrijverij in de middeleeuwen, vertelt Marita Mathijsen over ‘De bruiloft van Jacob Stootgraag’ uit de negentiende eeuw, beschrijft Ton Anbeek de functie van erotiek bij Wolkers en Reve en onderzoekt Marja Pruis de porno-uitdaging van hedendaagse schrijvers, van Oek de Jong tot Heleen van Royen. Arnon Grunberg tenslotte gaat op zoek naar ‘de mens achter de vunzigheid’.

Pornografie in de literatuur biedt een historisch overzicht van dit subversieve genre uit de Nederlandse literatuur.

Congres – Op woensdag 9 november 2011 vond aan de Universiteit Leiden het congres ‘Pornografie in de Nederlandse literatuur’ plaats. Bekende sprekers, onder wie Herman Pleij, Marita Mathijsen, Jaap Goedegebuure, Willem Otterspeer, Marja Pruis en Arnon Grunberg, lieten die dag hun licht schijnen over dit lange tijd onderbelichte verschijnsel uit de literatuurgeschiedenis (zie bericht bij BD).

In het nu verschenen boek zijn de teksten van de gehouden lezingen opgenomen plus diverse nieuwe bijdragen.

over dit boek…

‘Hier is het allemaal begonnen’ – boekje voor liefhebbers van literair wandelen en Harry Mulisch

De gemeente Haarlem maakt werk van het eren van zijn enige ereburger, Harry Mulisch. Op 30 oktober is het twee jaar geleden dat de schrijver overleed en een van de activiteiten om hier aandacht aan te geven is het uitbrengen van een literaire wandelgids, het boekje: ‘Hier is het allemaal begonnen’.

Het boekje is geschreven door Wim Vogel, neerlandicus en kenner van de Haarlemse literatuur. Hij stelde een speciale tocht door de stad samen, die langs plekken gaat die Mulisch uitgebreid beschreef, of ook frequenteerde voordat hij op dertigjarige leeftijd in 1958 naar Amsterdam verhuisde.

De tocht voert langs het stadhuis, het oude Brinkmann-restaurant en voorheen kunstenaarssociëteit Teisterbant, het beeld van Coster, Grote of St. Bavokerk, en dwars door Haarlem-Zuid en de Hout.

Het boekje van Wim Vogel verschijnt in een verzamelaarsoplage van vijfhonderd exemplaren en het eerste exemplaar wordt overhandigd aan de Haarlemse schrijver Lodewijk Wiener tijdens een feestelijke avond in het Haarlems stadhuis op dinsdag 30 oktober, twee jaar na Mulisch’ overlijden.

UPDATE – 1 nov. 2012

De titel van het boekje blijkt te zijn: ‘Hier is alles begonnen’.

Literaire avond over Mulisch op 30 oktober 2012
Stichting Literair Haarlem organiseert op 30 oktober een speciale avond rond Mulisch in de Gravenzaal van het stadhuis. Op deze avond presenteert De Bezige Bij  twee nieuwe boeken rond Mulisch namelijk ‘Logboek’, bijgehouden door Mulisch tijdens het schrijven van zijn boek  De ontdekking van de hemel’ en ’64 + 1′, door Jan Timman. Marita Matthijsen houdt een lezing. Daarnaast neemt L.H. Wiener het eerste exemplaar van de Mulisch’ wandelgids van Wim Vogel in ontvangst.

Van Wim Vogel verschenen eerder al twee literaire wandelgidsen:

1995 – Literaire wandelgids van Haarlem, Schuyt & Co, 224 blz., ƒ 39,50 (recensie NRC)

2009 – Het verrukkelijk gelegen Overveen en Bloemendaal. Literaire wandelingen. Met foto’s van Chris Hoefsmit, Haarlem 2009, € 22,50 (recensie NRC)

Bijbel en christendom in de Bommelverhalen van Marten Toonder

Klaas Driebergen
Bommel en Bijbel
Bijbel en christendom in de Bommelverhalen van Marten Toonder

Uitgeverij Aspekt, september 2012

paperback, 348 pagina’s, 23,5 x 15,5 cm
ISBN 9789461532206, verkoopprijs € 29,95

bestel bij: bol.com |

Marten Toonder portretteerde in zijn verhalen over Olivier B. Bommel en Tom Poes met een grote knipoog de Nederlandse samenleving. Het is daarom niet verbazend dat hij zich daarbij ook bezig heeft gehouden met het calvinisme, dat immers als een belangrijk bestanddeel van de Nederlandse volksaard wordt gezien.

Op een fraaie manier verbeeldde hij dit bijvoorbeeld in de Zwarte Zwadderneel. Deze boeteprediker tegen hovaardij en winderigheid bedient zich van een prachtige variant op de ‘tale Kanaäns’. Want Toonder was ook een liefhebber van archaïsch woordgebruik, dat hij in het bijzonder aantrof in de taal van de oude Statenbijbel.

Er zijn nog meer redenen waarom Toonder interesse had in de Bijbel, waarmee hij in zijn jeugd al kennismaakte. Het was voor hem een bron van boeiende verhaalmotieven, waaruit hij meer dan eens putte. Het verhaal ‘De zelfkant’ is bijvoorbeeld gebaseerd op de geschiedenis van Job. Daarnaast werd hij geïntrigeerd door de bijbelse ideeën over God, schepping en mens, die hij tegelijk ook bekritiseerde en met zijn eigen levensbeschouwelijke opvattingen confronteerde. Ook dit vindt zijn weerslag in sommige van zijn beste verhalen, zoals ‘De Grote Onthaler’ en ‘De andere wereld’. (flaptekst)

Neerlandicus en Bommelkenner Klaas Driebergen (1979) gaat in Bommel en Bijbel uitgebreid op dit alles in. Een aantal verhalen waarin de Bijbel en het christendom een belangrijke rol spelen, worden diepgaand door hem geanalyseerd. Een boek dat dieper ingaat op de inhoud en de achterliggende ideeën van de Bommelverhalen.

Het boek is een bewerking van de scriptie waarmee hij in 2007 afstudeerde als neerlandicus aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

De omslagtekening is gemaakt door Wil Raymakers.

Meer over het boek…

Een heel jaar lang iedere dag een nieuw gedicht met de Poëziekalender

Ester Naomi Perquin en Menno Hartman (samenst.)
kalender / Poëziekalender 2013

Uitgeverij G.A. van Oorschot, september 2012

ISBN 9789028242258, verkoopprijs € 15,00

bestel

Heel wat verschillende scheurkalenders liggen elke jaar weer klaar in de winkel, om als geschenk te worden uitgewisseld met Sinterklaas en Kerst. Een van de weinige die je ook wel voor jezelf kan kopen is een Poëziekalender.
Vorig jaar verschenen er nog twee (beide voor het laatst): de poëziekalender van Gerrit Komrij (Van Gennep) en een kalender van Meulenhoff, samengesteld door Tjitske Jansen en Victor Schiferli.

Dit jaar komt alleen uitgeverij Van Oorschot met een poëtische scheurkalender, samengesteld door Ester Naomi Perquin en Menno Hartman, die allebei deel uitmaken van de redactie van het literaire tijdschrift Tirade. De opbrengst van deze kalender komt geheel ten goede aan het voortbestaan van Tirade.

Van Oorschot poëzie, of Tiradepoëzie, heeft de naam verstaanbare poëzie te zijn: de poëzie van Vasalis, Herzberg, Kopland en Morriën. Maar daarnaast levert bijna zeventig jaar uitgeven en vertalen zoveel meer op: Verlaine, Majakovski, Van Ostaijen, Marjoleine de Vos, Vikram Seth, Emily Dickinson, Lieke Marsman en vele anderen.

Deze kalender biedt de liefhebber, maar ook de beginner de kans om kennis te maken met zeer veel goede poëzie, of de kennismaking te hernieuwen.

Een heel jaar lang iedere dag een nieuw gedicht!

Om ook familie en vrienden met een wat minder literaire belangstelling te voorzien van dit soort kalenders met dagelijkse spreuken, moppen, weetjes & wijsheden nog enkele suggesties…

‘Een Mooie Handel’ – Bommelverhalen die in opdracht werden geschreven

Marten Toonder, met voorwoord van Dick Matena
Een Mooie Handel
Bommel In Opdracht

Uitgeverij De Bezige Bij, april 2012

Hardcover, 160 pagina’s, 18,5 x 25 cm
ISBN 9789023469483, verkoopprijs € 19,90

te koop bij o.a.: bol.com

Het Toonderjaar is een mooie aanleiding voor heel wat nieuwe uitgaven met en over het werk van Marten Toonder (zie overzicht bij Toonderjaar). In deze uitgave aandacht voor de meer commerciële kant van de Toonder Studio’s

Naast de 177 Bommelverhalen die Marten Toonder voor de krant schreef, maakte zijn Toonder Studio’s een aantal Bommel- en Tom Poes-avonturen in opdracht. Een selectie van deze verhalen is nu gebundeld in deze luxe uitgave.

U vindt hierin onder meer een strip die Toonder maakte voor de Scheepvaart Vereniging Noord (‘De Ruitenjassenvracht’), een verhaal over een ‘mooie handel’ geruite Bommeljassen die naar Oceanië verstuurd moet worden, en waarin en passant wordt uiteengezet hoe de scheepstransportsector in elkaar steekt. Verder het verhaal ‘De wiekschieters’, dat in opdracht van Kindervoedingsspecialist Alete ontstond, en enkele verhalen voor een grote geneesmiddelenfabrikant. Tevens zijn een zevental kleine strips uit 1945 en 1946, ter promotie van het weekblad Ons Vrije Nederland, in deze bundel opgenomen. Deze werden nooit eerder in boekvorm gereproduceerd. (uitgever)

In een informatief woord vooraf doet Dick Matena een boekje open over het reilen en zeilen op de Toonder Studio’s.

– eerder bij BoB:

Marten Toonder, Marten Toonder : autobiografie, Bezige Bij, 2010
Robin Lutz, Marten Toonder, een heer vertelt, Synthese, 2011
Paul Verhaak, De Bommelparade : 1200 karakters uit de Bommelsaga van Marten Toonder, Uitgeverij Ton Paauw, 2011

‘Staande Receptie’ – Jos Joosten over Literatuur, kritiek en literatuurwetenschap

Jos Joosten
Staande Receptie
Literatuur, kritiek en literatuurwetenschap

Uitgeverij Vantilt, april 2012

paperback, 192 pagina’s
ISBN 9789460040979, verkoopprijs € 14,95

te koop bij bol.com

Vanaf het moment dat het eerste kritische oordeel over een boek werd gepubliceerd, waren er betrokkenen boos of blij. En derden wisten zeker dat het helemaal anders moest. Schrijvers, lezers, uitgevers, collegacritici en ook literatuurwetenschappers: iedereen heeft al eeuwenlang zijn oordeel klaar over literatuurkritiek. En altijd is er controverse, waarbij het woord ‘crisis’ nooit ver weg is.
Soms is het crisisgevoel groot, zoals nu. De positie van literatuurkritiek in kranten en tijdschriften ligt onder vuur, andere media dienen zich aan, schrijvers presenteren zich niet meer op de traditionele manier en lezers vinden steeds vaker hun eigen weg.

In Staande receptie maakt Jos Joosten de balans op en behandelt hij een aantal actuele kwesties uit de Nederlandse literatuurkritiek: hoe functioneert kritiek in woelige tijden? Kan literatuurkritiek geëngageerd zijn? En is internet een oplossing voor de kritiekcrisis? De rol van de wetenschapper heeft zijn bijzondere aandacht: (hoe) kun je objectief iets zeggen over een fenomeen dat zó in beweging is? (uitgever)

Jos Joosten is hoogleraar Nederlandse letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen en betrokken bij de daar gevestigde onderzoeksgroep SCARAB (Studying Criticism and Reception Across Borders).

Boekpresentatie – Het boek Staande receptie werd op 26 april 2012 gepresenteerd op een bijeenkomst in de Radboud Universiteit Nijmegen.

Beschuldiging – Bij verschijnen van het boek ontstaat nogal wat opwinding over de beschuldiging van plagiaat aan het adres van recensente en bijzonder hoogleraar Elsbeth Etty. In een uiterst kritisch hoofdstuk over het boek van Etty brengt hij een reeks van slordigheden en feitelijke onjuistheden aan het licht. Zijn conclusie: Etty zet de feiten ‘onbekommerd naar haar hand’ (zie o.m. Volkskrant, 26 april 2012).

Recensie

Na 400 jaar weer gevonden – ‘De Leidse Koorboeken’

Eric Jas, Peter de Groot
De Leidse Koorboeken
een ongehoorde schat

Boekencentrum Uitgevers / Zoetermeer, mei 2011

hardcover, 88 pagina’s, 25 x 16 cm
ISBN 9789023925897, verkoopprijs € 19,90

te koop bij o.a.: bol.com | Cosmox |

Ruim 400 jaar lag in Leiden een schat verborgen van grote muzikale waarde: de zes enorme koorboeken van het 16e-eeuwse Zeven Getijdencollege van de Pieterskerk, met werk van muzikale grootmeesters.

Deze enorme boeken (60 x 40 cm en 15,5 kg per boek) werden in de zestiende eeuw samengesteld voor het Getijdencollege van die kerk. Ze vormen Europa’s grootste bij elkaar horende, voor één kerk geschreven, verzameling religieuze, polyfone (meerstemmige) muziek.

Dit rijk geïllustreerde boekje vertelt het verhaal van de Leidse Koorboeken. Het leest als een spannende novelle, waarin naast de boeken ook deftige families, kleurrijke componisten, grafgangen, de handel in jongenssopranen, luie zangers en beeldenstormers een belangrijke rol spelen.

Eric Jas is lector aan de Universiteit van Utrecht en promoveerde in 1997 op de Leidse Koorboeken.

Peter de Groot is artistiek leider van het Egidius Kwartet.

Het Egidius Kwartet brengt de muziek uit de koorboeken weer tot leven en geeft regelmatig concerten. Lees alles over de activiteiten rond de Leidse Koorboeken op de website.

Bekijk een aantal pagina’s uit het boekje (klik op de pagina voor full-screen)…

Een kijkje in de Koorboeken in het Regionaal Archief en in museum De Lakenhal te Leiden.

Jubileumboekje 25 jaar Woutertje Pieterse Prijs

Bregje Boonstra (inleiding)
Voort weer gespoord naar een nieuw avontuur!
25 jaar Woutertje Pieterse Prijs

Stichting Woutertje Pieterse Prijs, maart 2012

gedrukt in zeer kleine oplage + digitaal beschikbaar als pdf


Eén van de vele literaire prijzen die elk jaar worden uitgereikt is de Woutertje Pieterse Prijs, ter bevordering van de kwaliteit van het Nederlandstalige kinder- en jeugdboek.

De prijs is vernoemd naar het boek Woutertje Pieterse van Multatuli, omdat het, wat betreft taal en inhoud, de kwaliteit representeert waarnaar de Stichting Woutertje Pieterse Prijs streeft. De in aanmerking komende werken worden beoordeeld op zowel taal en inhoud als op illustraties en vormgeving.

De Woutertje Pieterse Prijs viert dit jaar het het 25-jarig bestaan en ter gelegenheid daarvan verschijnt de speciale uitgave ‘Voort weer gespoord naar een nieuw avontuur!’, met inhoudelijke en praktische informatie over alle boeken die tot nu toe met de Woutertje Pieterse Prijs zijn bekroond.

Een speciale jury van jeugdliteratuurkenners heeft alle vierentwintig bekroonde boeken opnieuw besproken en beoordeeld. De resultaten worden in het boekje gepresenteerd. De jury heeft voor vijf van de vierentwintig titels een ‘lofrede’ geschreven en voor de overige titels is een samenvatting gemaakt van het juryrapport dat de toenmalige jury schreef. Juryvoorzitter Bregje Boonstra heeft daarnaast een inleiding geschreven naar aanleiding van tijdens de vergaderingen besproken thema’s, zoals: in hoeverre is er verschil in opvattingen tussen de jonge en de oude garde jeugdliteratuurkenners en in hoeverre is het tijdsbeeld veranderd en de opvattingen met betrekking tot “goede” kinder-/jeugdboeken. Daarnaast bevat het boekje praktische informatie over de bekroonde auteurs en illustratoren en de geschiedenis van de boeken.

Suzanne Hertogs (Ontwerphaven) en Anne de Laat hebben het jubileumboekje vormgegeven en voorzien van beeldmateriaal dat op originele wijze tendensen laat zien binnen de reeks bekroonde boeken.

Een beperkt aantal exemplaren is in gedrukte vorm beschikbaar voor het onderwijs (slechts 1 exemplaar per school).

De 25e Woutertje Pieterse Prijs werd op 1 maart 2012 uitgereikt aan Ted van Lieshout voor zijn boek ‘Driedelig paard’. Aan de Woutertje Pieterse Prijs is een oorkonde en een bedrag van 15.000 euro verbonden.

De eerdere prijswinnaars waren:

1988     Imme Dros voor Annetje Lie in het holst van de nacht
1989     Margriet Heymans voor Lieveling, Boterbloem
1990     Anne Vegter en Geerten Ten Bosch voor De dame en de neushoorn
1991     Paul Biegel voor Anderland
1992     Toon Tellegen voor Juffrouw Kachel
1993     Jaap Lamberton (postuum) voor Een heel lief konijn, geschreven door Imme Dros
1994     Toon Tellegen voor Bijna iedereen kon omvallen
1995     Anne Provoost voor Vallen
1996     Anton Quintana voor Het boek van Bod Pa
1997     Joke van Leeuwen voor Iep!
1998     Wim Hofman voor Zwart als inkt
1999     Joke van Leeuwen, tezamen met Malika Blain, voor Bezoekjaren
2000     Paul Biegel voor Laatste verhalen van de eeuw
2001     Bart Moeyaert voor Broere
2002     Peter van Gestel voor Winterijs
2003     Guus Kuijer voor Ik ben Polleke hoor!
2004     Edward van de Vendel en Fleur van der Weel voor Superguppie
2005     Thé Tjong-Khing voor Waar is de taart
2006     Harrie Geelen en Imme Dros voor Bijna jarig
2007     Harm de Jonge voor Josja Pruis
2008     Hans Hagen voor Verkocht
2009     Peter Verhelst en Carll Cneut voor Het geheim van de keel van de nachtegaal
2010     Carli Biessels voor Juwelen van Stras
2011     Benny Lindelauf voor De hemel van Heivisj

Lucebert, drukwerk voor anderen

Paul van Capelleveen
Lucebert, drukwerk voor anderen
Samenstelling en inleiding: Ton den Boon en Huug Schipper

Uitgeverij De Weideblik, mei 2012

paperback met flappen, 128 pagina’s, 24 x 17 cm
ISBN 9789077767351, verkoopprijs € 24,50

te koop bij o.a.: bol.com | Cosmox |

Dichter, beeldend kunstenaar, fotograaf – Lucebert was een ongekend veelzijdig en zeer productief kunstenaar,die zijn wereld voortdurend in woorden, lijnen, vormen of kleuren verbeeldde. Lucebert was dichter én beeldend kunstenaar, beeldend kunstenaar én dichter, iemand die beide talenten integreerde. Zijn dichtbundels bevatten dan ook meestal tekeningen, de boeken over zijn beeldende kunst vaak ook teksten. Lucebert hield zijn werk niet voor zichzelf. Vandaar dat zijn tekeningen, gouaches en schilderijen ook regelmatig als ‘illustratie’ dienen bij het werk van anderen, zoals onder meer de vele omslagontwerpen met werk van Lucebert aantonen.
In dit boek is het drukwerk dat Lucebert voor anderen gemaakt heeft, afgebeeld en beschreven. Het is hiermee zowel gids voor de (toekomstige) verzamelaar als opmaat voor een groot en compleet overzicht van het drukwerk van Lucebert. Maar bovenal is het een feestelijke verzameling plaatjes uit een tot nu toe onderbelicht deel van het oeuvre van een van Neerlands belangrijkste naoorlogse kunstenaars. (uitgever)

Paul van Capelleveenis conservator van de Koninklijke Bibliotheek. Hij publiceerde diverse boeken en artikelen, m.n. over bibliografie en boekgeschiedenis.


Tentoonstelling – In het Cobra Museum in Amstelveen zal onder de titel ‘Open de kooien van de kunst’ een tentoonstelling van de gedichttekeningen van Lucebert te zien zijn van 6 mei tot en met 9 september 2012.

Boeken – In mei 2012 verschijnen bij Uitgeverij De Weideblik drie boeken over Lucebert, waaronder het hierboven genoemde, met dezelfde vormgeving en zo gezamenlijk een kleine reeks vormen.

Zie ook:

  • Lucebert, Unica, Bezige Bij, 2011

Zolang de lijm niet loslaat – invloeden van Lucebert op de Nederlandse taalschat

Ton den Boon
Zolang de lijm niet loslaat
Invloeden van Lucebert op de Nederlandse taalschat

Uitgeverij De Weideblik, mei 2012

paperback met flappen, 72 pagina’s, 24 x 17 cm
ISBN 9789077767344, verkoopprijs € 17,50

te koop bij o.a.: bol.com | Cosmox |

Tijdens een voordracht in 1951 presenteerde Lucebert (1924-1994) zich met een woordenboek (de Van Dale?) in de hand als ‘vandaal’ van de Nederlandse taal. Niettemin is bekend dat hij bij het schrijven van zijn poëzie vaak gebruikmaakte van woordenboeken.
Ruim een halve eeuw later wordt duidelijk dat Lucebert van alle moderne dichters misschien wel de grootste invloed op de hedendaagse taal heeft gehad. Het Nederlands heeft tal van gevleugelde woorden aan hem te danken en sommige van Luceberts taalscheppingen worden tot het bezonken talige erfgoed gerekend en staan inmiddels zelf in de Dikke Van Dale. Rijmrat, het besef een broodkruimel te zijn op de rok van het universum en alles van waarde is weerloos zijn daar sprekende voorbeelden van.
Zolang de lijm niet loslaat gaat niet alleen in op Luceberts houding ten aanzien van het woordenboek, maar beschrijft bovendien de schatplichtigheid van het Nederlands aan deze grote dichter en laat zien hoe Lucebert in zijn gedichten woorden en uitdrukkingen heeft gecreëerd en/of herontdekt die vervolgens een eigen leven zijn gaan leiden in onze taal. (uitgever)

Ton den Boon is woordenboekmaker (hoofdredacteur van de Dikke Van Dale), taalpublicist en uitgever van kunstboeken. Bovendien is hij een groot bewonderaar van de gedichten én de teken- en prentkunst van Lucebert.

Tentoonstelling – In het Cobra Museum in Amstelveen zal onder de titel ‘Open de kooien van de kunst’ een tentoonstelling van de gedichttekeningen van Lucebert te zien zijn van 6 mei tot en met 9 september 2012.

Boeken – In mei 2012 verschijnen bij Uitgeverij De Weideblik drie boeken over Lucebert, waaronder het hierboven genoemde, met dezelfde vormgeving en zo gezamenlijk een kleine reeks vormen.

Zie ook:

  • Lucebert, Unica, Bezige Bij, 2011